Zgodnie za art. 787 kpc tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim sąd nada klauzulę wykonalności także przeciwko jej małżonkowi z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika.
Co się zatem dzieje w przypadku, gdy wierzyciel nie dysponuje dokumentem urzędowym lub prywatnym wykazującym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka, a jednocześnie jedynym majątkiem, z którego możliwa byłaby ewentualna egzekucja, jest nieruchomość wchodząca w skład wspólności majątkowej małżeńskiej?
Zgodnie z art. 9231 § 1 kpc tytuł wykonawczy wystawiony przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim stanowi podstawę do zajęcia nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego. Dalsze czynności egzekucyjne dopuszczalne są na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko obojgu małżonkom. W § 2 czytamy natomiast, że jeżeli małżonek dłużnika sprzeciwi się zajęciu, o sprzeciwie komornik niezwłocznie zawiadamia wierzyciela, który w terminie tygodniowym powinien wystąpić o nadanie przeciwko małżonkowi dłużnika klauzuli wykonalności pod rygorem umorzenia egzekucji z zajętej nieruchomości. Zakładamy przy tym, że małżonek dłużnika się temu sprzeciwia. Ale się nie poddajemy i idziemy dalej.
Zgodnie z art. 52 § 1 krio z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. W § 1a czytamy natomiast, że ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej może żądać także wierzyciel jednego z małżonków, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. A zatem, na podstawie tego ostatniego przepisu, jako wierzyciel, idziemy do sądu i ustanawiamy rozdzielność majątkową pomiędzy małżonkami.
Po uprawomocnieniu się powyższego orzeczenia składamy wniosek do księgi wieczystej nieruchomości o wpis własności na zasadzie ułamków (po ½) w zamian wpisu własności na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej. Jednocześnie możemy zawnioskować o wpis hipoteki przymusowej na udziale naszego dłużnika. Zgodnie z art. 109 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece wierzyciel, którego wierzytelność jest stwierdzona tytułem wykonawczym, określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym, może na podstawie tego tytułu uzyskać hipotekę na wszystkich nieruchomościach dłużnika (hipoteka przymusowa).
Powyższe czynności otwierają nam drogę do egzekucji wierzytelności z ułamkowej części nieruchomości. Ktoś powie przy tym – długo, nie warto, za dużo zachodu i komplikacji. Przyznać należy, że powyższa procedura nie jest prosta i szybka, biorąc także pod uwagę, że na każdym etapie dłużnik będzie podejmował czynności zmierzające do przewlekania postępowań i udaremnienia egzekucji. W sytuacji natomiast takiej, w której nasza wierzytelność znacznie przewyższa wartość udziału w nieruchomości i nieruchomość ta jest przy tym jedynym składnikiem majątku, z którego możliwa będzie ewentualna egzekucja, powyższe trzeba i należy robić. W sprawie jednego z naszych klientów przeszliśmy całościowo przez wyżej wskazaną ścieżkę, co otworzyło nam drogę do egzekucji wierzytelności z udziału dłużnika w nieruchomości, która to nieruchomość ówcześnie stanowiła składnik wspólności majątkowej małżeńskiej.